Ograniczanie ryzyka

Aby osiągnąć sukces w realizacji swoich celów i ambicji, organizacje muszą nieustannie oceniać i przeglądać oferowane produkty i usługi, stosowane procedury operacyjne i łańcuchy dostaw, a także wpływ wymagań interesariuszy i przepisów. Wszystkie te obszary niosą ze sobą potencjalne ryzyka, które organizacje muszą rozwiązywać poprzez skuteczne strategie ograniczania ryzyka. Dodatkowo, stale pojawiają się nowe zagrożenia, takie jak cyberbezpieczeństwo czy różne oddziaływania środowiskowe. W celu ich skutecznego adresowania, coraz więcej organizacji wdraża systemy zarządzania zgodne ze standardami opracowanymi przez organizacje takie jak ISO (Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna). Obejmują one aspekty takie jak jakość, bezpieczeństwo, bezpieczeństwo informacji czy środowisko. Systemy zarządzania ISO pomagają organizacjom wdrażać uporządkowane planowanie i łagodzenie ryzyka w obszarze działalności, produktów i łańcuchów dostaw, w ramach konkretnego wdrażanego systemu zarządzania ISO.

Czym jest ograniczanie ryzyka?

Ograniczanie ryzyka jest kluczowym elementem szerszego procesu zarządzania ryzykiem i ma na celu wybór oraz wdrożenie opcji reagowania na ryzyka. Odnosi się to do procesu planowania nieprzewidzianych zdarzeń i opracowywania sposobów minimalizacji ich negatywnych skutków. Choć główną zasadą ograniczania ryzyka jest przygotowanie organizacji na wszystkie potencjalne zagrożenia, dobrze opracowany plan łagodzenia ryzyka powinien ocenić wpływ każdego ryzyka i ustalić priorytety w oparciu o jego znaczenie.

Zarządzanie ryzykiem, którego kluczowym elementem jest jego ograniczanie, jest wymaganiem większości norm ISO. ISO opracowało także normę przewodnią – ISO 31000 – pomagającą organizacjom w jej wdrażaniu. Norma ta dostarcza wskazówek, jak zintegrować podejmowanie decyzji oparte na ryzyku z ładem korporacyjnym, planowaniem, zarządzaniem, sprawozdawczością, politykami, wartościami i kulturą organizacyjną.

 

Dlaczego ograniczanie ryzyka jest ważne?

Proces ograniczania ryzyka jest kluczowy z wielu powodów. Nie wszystkie ryzyka można uniknąć, dlatego podczas ich analizy organizacje muszą opracować plany zarządzania nimi, eliminowania lub minimalizowania skutków, na ile jest to praktycznie możliwe, gdy dane ryzyko wystąpi. W istocie, ograniczanie ryzyka to zaplanowane wcześniej działania, które organizacja uruchamia, gdy dzieje się coś nieoczekiwanego.

Proces zarządzania ryzykiem powinien określać sposoby ochrony ludzi i zasobów, zapewnienia ciągłości działania i odporności, utrzymania stabilności finansowej, ochrony reputacji i zaufania publicznego, zgodności z wymogami prawnymi i regulacyjnymi oraz wspierania procesu podejmowania decyzji.

Etapy procesu ograniczania ryzyka

Proces ten jest dynamiczny i wymaga ciągłego oraz okresowego monitorowania i przeglądu, aby dostosowywać się do nowych ryzyk i zmian, które mogą się pojawić:

1. Identyfikacja ryzyka: Identyfikacja potencjalnych zagrożeń, które mogą wpłynąć na działalność, zasoby, ludzi lub reputację. Ryzyka mogą być wewnętrzne (np. nieefektywność procesów) lub zewnętrzne (np. zmiany regulacyjne, cyberzagrożenia).

2. Analiza ryzyka: Analiza w celu zrozumienia potencjalnego wpływu i prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka.

3. Priorytetyzacja ryzyk: Niektóre ryzyka stanowią większe zagrożenie niż inne, dlatego ustalenie priorytetów pozwala organizacjom skoncentrować zasoby na najważniejszych obszarach.

4. Ocena i opracowanie reakcji: Po analizie organizacja decyduje, jak postąpić z danym ryzykiem – może je unikać, ograniczać, przenosić lub akceptować, w zależności od jego charakteru i potencjalnych skutków.

5. Monitorowanie i przegląd: Ciągłe monitorowanie i okresowe przeglądy są niezbędne, by zapewnić skuteczność strategii ograniczania ryzyka i dostosowywać procesy systemu zarządzania w razie potrzeby.

Rodzaje ograniczania ryzyka

W zarządzaniu ryzykiem kluczowe jest zrozumienie różnych typów ograniczania ryzyka, takich jak unikanie ryzyka, przenoszenie ryzyka, redukcja ryzyka i akceptacja ryzyka.

Każdy z tych czterech typów skupia się na innych obszarach problemowych – od błędów technicznych po strategiczne niezgodności – i wymaga dopasowanych podejść, by skutecznie zarządzać potencjalnymi zagrożeniami. Dzięki klasyfikacji ryzyk na konkretne kategorie, organizacje mogą efektywniej alokować zasoby i wdrażać ukierunkowane działania łagodzące, zgodne z ich celami operacyjnymi, finansowymi i strategicznymi.

Unikanie ryzyka

Zmiana planów w celu całkowitego wyeliminowania ryzyka lub jego przyczyny. Na przykład, jeśli projekt wymaga pracy na wysokości, zastosowanie alternatywnych metod, które tego nie wymagają, może wyeliminować ryzyko upadku.

Przeniesienie ryzyka

Przekazanie ryzyka stronie trzeciej, np. poprzez ubezpieczenie lub outsourcing. Przykładowo, firma może wykupić polisę ubezpieczeniową od cyberataków, przenosząc ryzyko finansowe na ubezpieczyciela. Można też zlecić zarządzanie cyberbezpieczeństwem zewnętrznej firmie – outsourcing jest powszechną praktyką biznesową.

Redukcja ryzyka

Podejmowanie działań w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa lub skutków ryzyka. Firma IT może wdrożyć zaawansowane protokoły bezpieczeństwa i szyfrowania danych, by zminimalizować ryzyko włamań. Inny przykład to przedsiębiorstwo, które – obawiając się przerwania dostaw w modelu „just-in-time” – decyduje się na utrzymywanie buforowych zapasów w magazynie.

Akceptacja ryzyka

Świadome przyjęcie ryzyka bez podejmowania działań zapobiegawczych. Dzieje się tak, gdy koszt łagodzenia ryzyka przewyższa potencjalną stratę wynikającą z jego wystąpienia.

Strategie ograniczania ryzyka – przykłady

Każda organizacja narażona jest na różne typowe ryzyka przedsiębiorstwa, w tym: ryzyka finansowe, strategiczne, operacyjne, zgodności, reputacyjne, informatyczne, dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ryzyka rynkowe i ryzyka związane z klientami, środowiskowe, jakościowe i technologiczne. Dobór kombinacji strategii ograniczania ryzyka wymaga współpracy wszystkich zaangażowanych stron – zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych interesariuszy – w celu ustalenia optymalnego podejścia.

Strategie ograniczania ryzyka są niezbędne do zarządzania i minimalizowania zagrożeń w organizacji. Istnieje wiele możliwych podejść, które można stosować samodzielnie lub łączyć ze sobą. Konkretne strategie różnią się w zależności od branży i specyfiki przedsiębiorstwa, dlatego trudno jest ogólnie określić uniwersalne plany działań.

Standardy systemów zarządzania ISO, takie jak ISO 90001 (jakość), ISO 50001 (energia), ISO 14001 (środowisko), ISO 450001 (bezpieczeństwo i higiena pracy), ISO 22000 (bezpieczeństwo żywności) oraz ISO 27001 (bezpieczeństwo informacji), dostarczają ogólnych wytycznych w zakresie zarządzania ryzykiem.

Certyfikacja zgodności z tymi normami przez niezależne jednostki certyfikujące pozwala organizacjom wykazać zaangażowanie wobec klientów i interesariuszy, budując zaufanie i – w niektórych przypadkach – umożliwiając prowadzenie działalności na rynku.

Norma ISO 31000, która dostarcza zasad i wytycznych dotyczących zarządzania ryzykiem, sama w sobie nie jest normą certyfikowalną, ale oferuje szczegółowe wskazówki pomagające organizacjom w ustrukturyzowanym podejściu do zarządzania i ograniczania ryzyka. Niezależne jednostki certyfikujące, takie jak DNV, mogą wspierać firmy w szkoleniach online i kursach podstaw zarządzania ryzykiem, pomagając zdobyć wiedzę i certyfikację w ramach standardów, które podlegają certyfikacji.