Strategie i techniki zarządzania ryzykiem

Firmy o różnej wielkości i profilu działalności odnoszą sukces lub ponoszą porażkę w zależności od tego, jak skutecznie zarządzają licznymi ryzykami nieodłącznie związanymi z działalnością gospodarczą. Niektóre zagrożenia, takie jak konkurencja, istniały zawsze, ale współczesne otoczenie biznesowe stale się zmienia i regularnie pojawiają się nowe rodzaje ryzyka. Cyberbezpieczeństwo, pandemie, coraz większa liczba regulacji oraz rosnące oczekiwania klientów i interesariuszy dotyczące realizacji przez organizacje celów w obszarze ESG (środowisko, społeczeństwo, ład korporacyjny) – to tylko niektóre z czynników, które zwiększają poziom ryzyka, jakie firmy muszą umiejętnie kontrolować.

Aby zapewnić konkurencyjność i ciągłość działania, organizacje muszą znać swoje ryzyka, zarządzać nimi i minimalizować ich skutki, a także potrafić przekształcać ryzyka w szanse. Zastosowanie strategii ograniczania ryzyka oraz sprawdzonych technik zarządzania ryzykiem pozwala organizacjom podejmować działania w sposób proaktywny i strategiczny. Zaleca się wdrażanie systemu zarządzania zgodnego z odpowiednimi normami ISO lub innymi uznanymi standardami.

Czym jest strategia zarządzania ryzykiem?

Firmy muszą mierzyć się z wieloma rodzajami ryzyk. Niektóre mają charakter wewnętrzny, jak bezpieczeństwo i zdrowie pracowników czy odporność organizacji, inne zaś są zewnętrzne – np. ryzyko skażenia produktów spożywczych, które może prowadzić do chorób lub śmierci konsumentów. Naruszenie przepisów może z kolei skutkować karami finansowymi lub sankcjami, jeśli ryzyka nie zostaną właściwie zarządzone.

W istocie strategia zarządzania ryzykiem to uporządkowane podejście do radzenia sobie z niepewnością. Obejmuje ona identyfikację potencjalnych ryzyk mogących wpłynąć na organizację, ocenę ich prawdopodobieństwa i konsekwencji, a następnie podjęcie działań łagodzących, monitorowanie i przegląd sytuacji oraz dokumentowanie i raportowanie wyników. Strategia ta stanowi integralną część ładu korporacyjnego i procesów zarządczych organizacji – jej celem jest minimalizowanie negatywnego wpływu ryzyk na cele biznesowe przy jednoczesnym maksymalizowaniu możliwości, jakie te ryzyka mogą przynieść.

Różne organizacje stosują różne techniki identyfikacji ryzyk. Często łączą one różne metody, aby mieć pewność, że żadne istotne zagrożenie nie zostanie pominięte:

  • Podejście silosowe: niektóre firmy zarządzają ryzykiem w sposób odseparowany, przypisując poszczególnym menedżerom odpowiedzialność za konkretne działy lub obszary.

  • Podejście holistyczne: inne organizacje patrzą na ryzyka szerzej, analizując je w kontekście całej działalności.

  • Podejście reaktywne: polega na rozpoznawaniu i analizowaniu ryzyk po ich wystąpieniu.

  • Podejście proaktywne: zalecane rozwiązanie, coraz częściej stosowane przez firmy wdrażające systemy zarządzania zgodne z normami ISO – np. w zakresie jakości, bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska czy efektywności energetycznej. To kompleksowe i wymagające zaangażowania podejście, które pozwala strukturalnie i skutecznie zarządzać ryzykiem.

Dlaczego strategia zarządzania ryzykiem jest ważna?

Strategia zarządzania ryzykiem to coś więcej niż wymóg zgodności z przepisami – powinna być traktowana jako strategiczny atut organizacji. Umożliwia proaktywne reagowanie na potencjalne zagrożenia oraz wykorzystywanie pojawiających się szans. Dzięki wdrożeniu ustrukturyzowanych strategii zarządzania i postępowania z ryzykiem organizacje mogą systematycznie identyfikować, oceniać i łagodzić ryzyka, co prowadzi do lepszego podejmowania decyzji, wzmocnienia procesów oraz zwiększenia odporności biznesowej.

Rosnąca presja społeczna i regulacyjna w kwestiach takich jak środowisko, zmiany klimatu, efektywność energetyczna czy bezpieczeństwo informacji sprawia, że interesariusze i klienci coraz bardziej interesują się działaniami organizacji, z którymi współpracują. Firmy, które to rozumieją i chcą wykazać swoje zaangażowanie, mogą najlepiej to uczynić poprzez uzyskanie certyfikacji odpowiednich systemów zarządzania.

W organizacjach wdrażających systemy zarządzania oparte na normach ISO lub innych uznanych standardach, zarządzanie ryzykiem stanowi integralny element, ponieważ zazwyczaj jest to wymóg danej normy. Firmy posiadające certyfikaty podlegają również regularnym audytom zewnętrznym, np. prowadzonym przez DNV, co sprawia, że monitorowanie i ciągłe doskonalenie stają się fundamentem ich strategii zarządzania ryzykiem.
Organizacje mogą także rozważyć certyfikację opartą na ryzyku (risk-based certification) lub rozwijać swoje kompetencje poprzez rszkolenia z zakresu oceny ryzyka, aby zapewnić skuteczne wdrażanie praktyk zarządzania ryzykiem.

Zarządzanie ryzykiem oparte na poszczególnych normach ISO może być dodatkowo wzmocnione poprzez wdrożenie normy ISO 31000 dotyczącej zarządzania ryzykiem. Nie jest to norma certyfikowalna, lecz dostarcza ona szczegółowych wytycznych przydatnych w audytach wewnętrznych i zewnętrznych. Organizacje mogą porównać swoje praktyki zarządzania ryzykiem z międzynarodowym punktem odniesienia, opartym na solidnych zasadach skutecznego zarządzania i ładu korporacyjnego. Może być ona stosowana przez każdą organizację, niezależnie od jej wielkości, branży czy rodzaju działalności.

Strategie zarządzania ryzykiem nie służą wyłącznie ograniczaniu zagrożeń, ale także tworzeniu środowiska, w którym ryzyka są rozumiane, kontrolowane i wykorzystywane z korzyścią dla organizacji. Są one kluczowym elementem solidnej strategii biznesowej, zapewniając, że firma potrafi poruszać się w świecie niepewności z pewnością i elastycznością.

Kluczowe metody identyfikacji i zarządzania ryzykiem

Opracowanie strategii zarządzania ryzykiem wymaga od organizacji pełnego zrozumienia, czym są ryzyka, jaki mają wpływ na działalność, jak ewoluują i zmieniają się, a także, co nie mniej ważne, jak można je ograniczać, a nawet wykorzystywać. Do najważniejszych czynników, które należy wziąć pod uwagę, należą:

  • Identyfikacja ryzyka: Pierwszy krok polega na zidentyfikowaniu zagrożeń poprzez dogłębną analizę otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego organizacji. Kluczowe pytania to: „Co może pójść nie tak?” oraz „Jak może to na nas wpłynąć?”. Szczególną uwagę należy zwrócić na nadchodzące przepisy, wydarzenia geopolityczne i trendy społeczne.

  • Analiza ryzyka: Po identyfikacji ryzyk przeprowadza się ich analizę w celu zrozumienia ich charakteru, prawdopodobieństwa wystąpienia oraz potencjalnych skutków. Jest to etap kluczowy, który umożliwia nadanie priorytetów poszczególnym ryzykom.

  • Ocena ryzyka: Porównanie zidentyfikowanych ryzyk z akceptowalnym poziomem ryzyka i tolerancją organizacji. Odpowiada na pytania: „Które ryzyka możemy zaakceptować?” oraz „Które wymagają natychmiastowej reakcji?”.

  • Postępowanie z ryzykiem (risk treatment): Na podstawie oceny opracowuje się strategie reagowania – może to być unikanie, redukcja, przeniesienie lub akceptacja ryzyka. Wybór zależy od jego charakteru i zdolności organizacji do jego kontrolowania.

  • Monitorowanie i przegląd: Ryzyka nie są statyczne – zmieniają się wraz z rozwojem organizacji i otoczenia. Dlatego konieczne jest ciągłe monitorowanie oraz okresowy przegląd ryzyk i skuteczności działań. Organizacje stosujące standardowe systemy zarządzania korzystają z wymogu regularnych audytów i doskonalenia, co wspiera ten proces.

  • Komunikacja ryzyka: Często pomijany, ale niezwykle istotny element zarządzania ryzykiem. Polega na przekazywaniu informacji o ryzykach i podjętych działaniach wszystkim interesariuszom, aby zapewnić wspólne zrozumienie i spójne działania. Komunikacja wewnętrzna z pracownikami jest kluczowa dla budowania kultury zarządzania ryzykiem w organizacji.

Norma ISO 31000 dostarcza wytycznych, jak integrować zarządzanie ryzykiem i strategię z ładem korporacyjnym, planowaniem, zarządzaniem, raportowaniem, politykami, wartościami i kulturą organizacyjną.
Więcej informacji można uzyskać w kursie podstaw zarządzania ryzykiem (Risk Management Foundation Course) oferowanym przez DNV.

Powiązane artykuły